فواید بخش های مختلف استویا

ریشه:

استویا دارای ریشه فیبری، رشته مانند و چند ساله است. ریشه­ها عمیق نیستند و در سطح زمین پخش می­شوند و تنها بخشی است که دارای مواد شیرین کننده نیست. ریشه های نرم اطراف خاک سطحی و ریشه­های ضخیم­تر در مناطق عمیق­تر جمع شده­اند.

ساقه:

ساقه ی استویا یک ساله، مستقیم، باریک و نیمه چوبی و با تمایل به خم شدن می­باشد. معمولا  از ساقه گیاه اولیه تولید ساقه ثانویه تولید می­شود. این ساقه­ها با سرد شدن هوا خشک شده و در سطح خاک از بین می­روند ولی سال بعد دوباره رشد می­کنند. ساقه­ها، شاخه­ها و برگ­ها به رنگ سبز می­باشند و روی آن­ها با موهای بسیار ریز، نازک و کوتاه پوشیده شده است.

برگ

استویا دارای برگ های ساده، متقابل و به ندرت متناوب است و برگ­ها اغلب دارای دمبرگ هستند. استویا دارای برگ­ها کوچک، نوک تیز، کشیده، دندانه­ای و شیرین می­باشد. برگ­ها­ اولین اندام فتوسنتزی هستند که پس از جوانه­زنی بذر از میان لپه­ها خارج می­شوند.

گل

استویا گیاهی خود ناسازگار است و احتمالا توسط حشرات گرده­افشانی می­شود. گل­ها کوچک و سفید بوده و دارای دهانه بنفش کمرنگ هستند. گل­ها کامل، کوچک و سفید رنگ هستند. در گل آذین­های کوچک تعداد ۲ تا ۶ گل به وجود می­آید. گل آذین­ها در خوشه­های باز آرایش یافته­اند و هر گیاه بیشتر از یک ماه گل­هایش را حفظ می­کند. گرده­های این گل­ها می­توانند کاملا آلرژی­زا باشند.

بذر

بذرها به علت داشتن آندوسپرم کوچک بسیار سبک هستند و به دلیل دارا بودن پرز­های قابل توجه، توسط باد پراکنده می­شوند. ازدیاد استویا در طبیعت از طریق بذر صورت می­گیرد ولی قدرت زنده ماندن بذر بسیار کم است و در صورت جوانه زنی گیاهان حاصل دارای تنوع بالایی خواهند بود.

کاشت به لیمو

خصوصیات گیاهشناسی:

به لیمو درختچه ای است پایا، خزان کننده ، با ارتفاع ۵/۰ تا ۲ متر . از مشخصه های این خانواده و این گیاه میتوان به ساقه های ۴ گوش ،میوه سفت و پرچمهای ۴ تایی که ۲ به ۲ بوده یعنی  (دی دینامند) اشاره نحوه ، برگهای این گیاه ساده و فراهم و خشن بصورت مجتمع ۲ تا ۴ برگ بوده. گلهای کوچک که از خارج سفید و از داخل آبی مایل به بنفش است، گل آذین در منابع خوشه ای ، گرزن و حتی سنبله ذکر شده است. این خانواده با خانواده ی روناس و نعناغ شباهتهایی دارد. جنس Lippia  دارای ۲۲۰ گونه میباشد.. البته در برخی منابع گونه های این جنس را ۱۰۰ گونه معرفی کرده اند.

منشا و خاستگاه:

به لیمو بومی آمریکای جنوبی: شیلی، پرو و آرژانتین میباشد و اولین بار توسط اسپانیایی ها در سال ۱۷۸۴ میلادی از آمریکای جنوبی به اروپا آورده شد. این گیاه به نام پزشک گیاه شناسی بنام lippi که در حبشه به قتل رسید، نامگذاری شده است و citriodora به معنای شبه لیمو به خاطر بویش که شبیه لیمو است، نام نهادند

اکولوژی:

به لیمو گیاهی است مقاوم به سرما تا (۵-) درجه سانتیگراد که گاها تا (۱۶-) درجه سانتیگراد را در سمنان و کرج توانسته است تحمل کند). به آب و هوای ملایم و آفتابی و مصون از بادهای شدید نیاز دارد. در خاکهایی با بافت متناسب و عمیق و نیز در خاکهایی با زهکشی خوب، خشک و فقیر رشد میکند. اسیدیته مورد نیاز حدود ۷ است. زمان گلدهی از جولای تا آگوست یعنی از مرداد تا شهریور میباشد. در یخبندان پرطاقت است. در ایران آنرا میتوان در جنوب فارس، شمال هرمزگان، جنوب غربی استان مرکزی، شمال خراسان، جنوب مازندران، مرکز گلستان و شرق گلستان کشت دارد.

تکثیر:

جنسی: این گیاه به علت عدم جوانه زنی بذور، با بذر تکثیر نمیشود.

غیر جنسی: تکثیر غیر جنسی از طریق قلمه، خوابانیدن و پاجوش است. قلمه گیری یا خوابانیدن را میتوان از بعد از بهار در خزانه یا در صورت شرایط مساعد هوا در فضای آزاد انجام داد. البته قلمه گیری در اواخر پاییز توصیه شده که زمان مناسبی است و کاهش هزینه را در بر دارد، زیرا با یک پوشش پلاستیکی بستر قلمه گیری ابتدایی میتوان گیاه را تکثیر کرده و برای اول بهار به رشد مطلوب برسانیم. قلمه بعد از ۳ تا ۴ ماه از زمان قلمه گیری آماده انتقال به زمین اصلی است. زمان کاشت در زمین اصلی بعد از خطر یخبندان بهاره است که باید توجه داشت به لیمو به انتقال بسیار حساس است و بهتر است بعد از گلدانی کردن و یا داشتن امکانات بعد از یکسال از قلمه گیری آنها را به زمین اصلی منتقل کنیم. تعداد قلمه های مورد نیاز با توجه به فواصل کشت که اشاره خواهد شد، بین ۱۷۰۰۰ تا ۶۲۵۰۰ قلمه میباشد

کاشت:

به لیمو به عنوان یک گیاه دارویی- معطر و زینتی کشت میشود. نیاز اصلی غذایی ۲۰۰-۱۵۰ کیلوگرم کود ازته، ۳۰۰-۲۵۰ کیلوگرم کود فسفر و ۱۰۰-۸۰ کیلوگرم در هکتار کود پتاس میباشد که کودها را قبل از کشت به خاک افزوده و شخم میزنیم. فواصل کشت در اسلونی با بهترین مواد موثره  cm ۴۰*۴۰ توجیه شده است که در هر ۱۰۰ متر مربع میتوان ۸/۱۱ کیلوگرم برگ خشک و ۳/۱۱۹ میلی لیتر اسانس به دست آورد که با این فواصل حدود ۶۲۵۰۰ قلمه نیاز میباشد. اما در کشت مکانیزه و استفاده از حداقل ادوات کشاورزی و تحقیقات دیگر فواصل کشت ۱۲۰-۵۰*۸۰-۴۰ در نظر گرفته اند که قلمه مورد نیاز حدود ۱۷۰۰۰ تا ۳۱۵۰۰ قلمه است. سیستم آبیاری را بصورت فارو، قطره نیمه متحرک انجام داد.

داشت:

نیاز آبی گیاه با توجه به فاکتورهای نیاز آبی بین ۵-۱۰ روز اعلام کرده اند. به لیمو به غرقابی شدن نسبتا حساس ا ست. بیماری خاصی برایش گزارش نشده است ولی دوآفت کنه هنگام نگهداری در گلخانه گزارش شده است. در پاییز بعد از برگ ریزان بهتر است گیاه از ۱۰ تا ۱۵ سانتی متر طوقه، هرس شود. در زمستانهای سرد برای جلوگیری از سرما زدن ریشه و گیاه بایستی روی اندام گیاهی را با برگ و کاه و کلش کاملا بپوشانیم.اگر گیاه دچار سرمازدگی شد،  با  آبیاری و کوددهی  مناسب و به موقع میتوان امیدوار به  جوانه زنی تاخیری گیاه بود.

برداشت:

برداشت به لیمو را در سال میتوان ۲ تا ۳ بار انجام داد. در ماههای خرداد، مرداد و مهر که تعداد دفعات برداشت با توجه به شرایط تغییر میکند. بیشترین مواد معطر گیاه در زمان گلدهی است و برداشت از برگهای بالایی بهتر است صورت گیرد. برگها را باید در هوای آفتابی که بیشترین اسانس و عدم وجود شبنم است، برداشت نمود. برگها در هنگام جمع آوری نباید پاره شود. برگها را برای نگهداری در انبار بایستی حداکثر در دمای ۳۵ درجه سانتیگراد خشک کرد. در هر ۱۰۰ گرم برگ خشک از ۸۱/۰ تا ۱۹/۱ میلی متر اسانس بدست آمده بود. عملکرد برگ خشک در هکتار برابر ۱۲۰۰ کیلوگرم است. به علت هرس کلی گیاه، میتوان به خوبی گیاه را تا ۸ و ۹ سالگی برداشت اقتصادی نمود، البته تحقیقی در دست نیست. از هر ۱۰۰ کیلوگرم برگ خشک به مقدار معادل ۵۱۰ گرم اسانس بدست می آید.

اطلاعاتی در زمینه استویا

از شکر ویژگی  شگفت انگیز گیاه استویا است، اما در عین حال این گیاه تقریبا فاقد کالری است و از این رو مناسب برای افراد مبتلا به بیماری دیابت و نیز کسانی که شیرینی دوست دارند اما اضافه وزن دوست ندارند. گیاه استویا با شیرینی موجود در خود می تواند رقیب قدری برای قندهای مصنوعی مانند "آسپارتام" و "ساخارین" باشد و صنعت شکر را دچار تحول عظیمی کند. اما اتحادیه اروپا استفاده از این شیرینی گیاهی را ممنوع کرده است...

به گزارش DW ؛ استویا  (STEVIA) گیاهی بومی در آمریکای جنوبی است که برای قرن ها توسط ساکنان بومی این قاره مورد استفاده های مختلف قرار می گرفته است، از جمله به عنوان دارو.مردم آمریکای جنوبی اعتقاد دارند که استویا روی بیماری های عفونی تأثیر مثبتی دارد و فشار خون را کاهش می دهد. اما این ویژگی ها هنوز به طور علمی ثابت نشده اند. این گیاه بیشتر در نزدیکی مرز کشور پاراگوئه با برزیل کشت می شود.

"استویوزید"، قند تهیه شده از گیاه استویا به طور خالص سیصد برابر شیرین تر از قند تهیه شده از چغندر است . اما محصولی که از گیاه استویا در بازار موجود است از طریق حس چشایی انسان سی برابر شیرین تر از شکر حس می شود.

گفته می شود که این گیاه از پوسیدگی دندان ها جلوگیری می کند و همینطور می توان از آن به عنوان دارو برای درمان افراد مبتلا به دیابت استفاده کرد، زیرا فاقد خواص شیمیایی مضری است که در نی شکر وچغندر وجود دارد. از دیگر کاربردهای استویا کمک به افرادی است که در عین حال که اضافه وزن دارند اما از خوردن شیرینی نمی توانند صرف نظر کنند.

آیا استویا سرطان زا است؟

گیاه استویا با شیرینی موجود در خود می تواند رقیب قدری برای قندهای مصنوعی مانند "آسپارتام" و "ساخارین" باشد و صنعت شکر را دچار تحول عظیمی کند. اما اتحادیه اروپا استفاده از این شیرینی گیاهی را ممنوع کرده است.

در این میان تنها فرانسه مستثنی شده و اجازه دارد در برخی از مواد غذایی از شیرینی "استویا" استفاده کند.

تا چندی پیش این شک وجود داشت که استویا سرطان زا باشد. آزمایش روی حیوانات نشان داده بود که این گیاه می تواند در بدن غده های سرطانی ایجاد کند. اما صحت این آزمایش از سوی بسیاری مورد تردید قرار دارد. " آنه بروک هوف" از سازمان تحقیقاتی در رابطه با مواد غذایی آلمان در این باره می گوید: «میزان به کار برده شده از ماده "استویوزید" در جریان این آزمایش به شدت بالا بوده و گذشته از این، پژوهش از حمایت مالی شرکت هایی برخوردار بوده که استویا را رقیبی خطرناک برای محصولات تولیدی خود می بینند.»

در حال حاضر استویا از اتهام به سرطان زا بودن تبرئه شده است. "سازمان نظارت بر مواد غذایی اروپا" در جریان آزمایش های مختلف به این نتیجه رسیده که گیاه استوا سرطان زا نیست و تأثیر منفی روی تولید مثل ندارد. به این ترتیب استویا در آینده ای نزدیک وارد بازار اروپا خواهد شد.

در سال 2006 نیز سازمان بهداشت جهانی (WHO) گزارش خود را که بر اساس آزمایشهای متعددی که بر روی حیوانات و انسان انجام شده بود، ارائه داد . این آزمایشات که عمدتاً با هدف بررسی:1- سمی بودن یا نبودن 2- جهش ژنی 3- سرطان زایی استیویا انجام شده بود، نه تنها بر سالم بودن این مکمل رژیمی صحه گذاشت بلکه حاکی از تاثیرات درمانی آن بر روی بیماران با فشار خون بالا (hypertension) و دیابت نوع 2 بوده است.

استویا در قاره آسیا

بر خلاف شک و تردیدی که در اروپا وجود دارد، استویا در کشورهای آسیایی به استقبال خوبی رو به رو بوده و مدتها است که در این کشورها به کار گرفته می شود.

مطالعات گسترده ای در ژاپن، چین و کره در این زمینه انجام گرفته اند. از سوی دیگر این گیاه نوع دیگری از مواد مشابه شیرین را در خود جای داده است.مقدار کمتر از نیم گرم از قند گیاه استویا بدون داشتن کالری، می تواند مصرف روزانه یک فرد ، یعنی رقم میانگین ۱۳۰ گرم را تامین نماید. آنچه که در کشورهای آسیایی مدت هاست ارزش خود را نشان داده است.

در حــال حـاضر استویا به صورت بسیــار وسیعی در ژاپن، کــره، چین، مـــالزی، ترکیه، روسیه، تایـوان و تایلند به عنوان یک افزودنی غذایی (food additive) و ایالات متحده و کانادا به عنوان یک مکمل رژیمی (dietary supplement) استفاده می گردد.

کاشت استویا در ایران نیز پنج سال پیش به طور آزمایشی آغاز شده است. در مجموع در ایران دید مثبتی نسبت به کاشت استویا وجود دارد.

استفاده از استویا چه محاسنی دارد؟

به طور خلاصه می توان گفت , کاملا طبیعی است و بر خلاف شیرین کننده های شیمیایی (مثل آسپارتام) اثرات مضر جانبی برای مصرف کننده ندارد. 200 تا 300 بار از شکر (سوکروز) شیرین تر است.

به دمای بالا مقاوم است (مقاوم در برابر حرارت تا 200 درجه سانتیگراد) و بر خلاف شکر، سوخته و قهوه ای نمی شود و به راحتی می تواند در تولید نان های شیرین مورد استفاده قرار گیرد.

بر خلاف شکر مصرف آن روی میزان قند خون تاثیر ندارد و بیماران دیابتی به راحتی می توانند از آن استفاده نمایند.

ضد جرم دندان بوده و خاصیت هضم کنندگی دارد و آنتی اکسیدان بسیار موثر

با افزایش مقدار کمی از پودر برگ استویا به داخل لیوان چای دیگر نیازی به قند معمولی نخواهید داشت.همچنین این گیاه حاوی ویتامین ها و مواد معدنی از جمله منیزیم، ویتامین B3 (نیاسین)، ریبوفلاوین، زینک، کرم، سلینیوم، پتاسیم و سدیم می باشد.

درختچه به لیمو

نام علمی این جنس به افتخار دکتر اوگوست لیپی طبیعیدان ایتالیایی که در قرن هفدهم میلادی  به آمریکای جنوبی مسافرت نموده و این نبات را به خود به اروپا برده، گذارده شده است. این درختچه بومی آرژانتین و شیلی است ولی امروزه به علت زیبایی و عطردلپذیری که دارد در بیشتر کشورها پرورش داده می شود و از برگهای آن اسانس به لیمو می گیرند که در صنعت عطرسازی کاربرد دارد . نام آن بعلت بوی مطبوع برگ در بین باغبانان به لیمو و عربی لویسه نامیده می شود. این درختچه به سرمای چند درجه زیر صفر حساس است و در شمال کشور در هوای آزاد بخوبی رشد می کند و در نقاط سردسیر در گلخانه نگهداری می شود.

معرفی و گیاهشناسی

به لیمو درختچه ای است خزان پذیر از خانواده ی شاهپسند ( verbenaceae )که ارتفاع این گیاه به 3 تا5 مترنیز میرسد. برگ های این گیاه به صورت کشیده،ساده سرنیزه اى به طول ۱۰ - ۷ سانتى متر،  نوکدارودر قاعده گره اى ،خشن ،کامل ،فراهم ،مجتمع به تعداﺪ 3 یا4 تایی و به رنگ سبز کمرنگ دیده می شوند و بصورت دسته های سه تایی بر روی ساقه قرار می گیرند .  ساقه دراز، زاویه دار و منشعب میباشد. گل های آن کوچک و دارای جامی است که از خارج سفید و از داخل آبی مایل به بنفش است. مجموعه گلهای آن نیز ظاهر هرمی شکل در حول یک محور دراز بوجود می آورد. کاسه گل آن لوله ای شکل، منتهی به چهار دندانه باریک و جام گل آن مرکب از 4 لوب پهن است. چهار پرچم دارد که دو به دو مساوی است، میوه اش شفت مانند و محتوی دو دانه می باشد و واجد ۲۱ عدد بذر است.

پراکنش و نیازهای اکولوژیکی

به لیمو، بومى آمریکاى جنوبى بوده و به طور طبیعى رویش آن در شیلى، پرو و آرژانتین میباشد،به لیمو بطور وسیع در غالب نواحى گرم و معتدل مانند نواحى مدیترانه اى اروپا پرورش مى یابد .این گیاه امروزه در شمال کشورمان کشت و کار می گردد و گونه های بومی ای نیز از  جنس Lippia در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری کشورمان وجود دارند، ولى بومى ایران نیست و در حال حاضر در بیشتر کشورها پرورش داده می شود .

مناطق پیشنهادی جهت کاشت گیاه به لیمو در کشور : اقلیمهای CS-3و CF-2 وBS-2

به لیمو برای رشد به هوای گرم، نور فراوان و رطوبت بالا نیاز دارد و به سرما حساس می باشد. برای رشد به خاک هایی با بافت سبک و لومی نیازمند است و pH خاک مناسب برای این گیاه 5/6 ذکر گردیده است ، در واقع به آب و هوای آفتابی ، ملایم و مصون از بادهای شدید نیاز دارد.

کاشت، داشت و برداشت

در زمینه ی کشت و کار این گیاه اطلاعات بسیار محدودی موجود است. تکثیربه لیمو به آسانی در تابستان بوسیله ی قلمه زدن شاخه ها و یا خوابانیدن آنها در زمینهای قابل نفوذ و مرطوب صورت می گیرد و بهتر است جهت ریشه دار شدن قلمه ها، آنها را مدتی در زیر سایبان قرار دهیم. . ضمناً چون این گیاه در مقابل حرارت حساسیت دارد آبیاری زمین زراعتی مخصوصاً در فصول گرم امری الزامی است. به لیمو

تکثیر به وسیله قلمه زدن بدین صورت است که شاخه های جوان گیاه را که در آغاز رویش طولی دارند از ساقه قطع می کند و پس از جدا نمودن برگها آنها را به صورت قلمه در آورده و در نهالستان که زمین آن قبلاً آماده گردیده، می کارند توسط آبیاری که بطور مرتب از قطعه زمین نهالستان بعمل می آید، قلمه ها تدریجاً در پائیز ریشه دار می شوند و بر اثر رشد و نمو آمادگی انتقال به زمین زراعتی را پیدا می کنند.زمین زراعتی باید کم و بیش آفتابگیر و قابل نفوذ و دارای رطوبت کافی باشد و قبلاً آنرا به عمق 50 - 40 سانتی متر بخوبی شخم زده باشند. در غیراینصورت ریشه های گیاه نمی توانند به سهولت در داخل خاک نفوذ کرده و رطوبت لازم را بدست آورند. برخی نیز معتقدند که دو مرتبه دیگر باید زمین شخم زده شود که آخرین دفعه آن به منظور وارد کردن انواع کودها به درون خاک است. پس از انجام این کارها در سطح زمین زراعتی خطوطی به فواصل یک متر ایجاد کرد و سپس فواصلی به طول 60 سانتی متر در روی خطوط تعیین می نمایند که هر یک محل انتقال یکی از قلمه های ریشه دار گیاه است قبل از انتقال قلمه های ریشه دار به زمین زراعتی آنها را از ناحیه یک سانتی متری یقه قطع می کنند و ریشه های طویل گیاه را نیز کوتاه می نمایند تا با این عمل ریشه های جانبی سریعتر آمادگی رویش پیدا کنند.  در بعضی منابع فواصل کاشت بر حسب سانتی متر 120-80×50-40 گزارش شده است. عمل انتقال آنها در این هنگام باید با دست به خوبی صورت گیرد که پس از وارد کردن به داخل خاک قسمتی از خاک بر اثر فشار انگشتان بر روی گیاه ریشه دار و عاری از ساقه به حالت فشرده در آید. در پائیز پس از انجام اعمال ضروری و برای نگهداری گیاه از عوامل نامساعد محیط خارج سطح زمین کشت را با قشری از برگهای خشک می پوشانند و سپس در بهار آنها را از روی قلمه ها خارج می سازند.

کلیه عملیات اصلاحی مثل افزودن به موقع کود به زمین زراعتی شامل 200 کیلوگرم کود ازته نیترات سدیم هر هکتار زمین باید انجام شود میزان مصرف کودهای شیمیایی دیگر مانند سوپر فسفات به مقدار 300 کیلوگرم و سولفات پتاسیم به مقدار 100 کیلوگرم می باشد.  نیاز این گیاه به عناصری چون نیتروژن و پتاسیم بیشتر از سایر عناصر می باشد. به لیمو در آزمایشی تحقیقاتی ، تاثیر 4 تیمار آبیاری (0، 5، 10 و 15 روز یکبار ) بر روی عملکرد گیاه به لیمو در قالب طرح آماری بلوکهای کامل تصادفی در 4 تکرار مورد مقایسه قرار گرفت .اندازه کرتهای آزمایشی4×3 متر که شامل 3 ردیف و در هر ردیف 4 بوته به فاصله یک متر از هم بوده است . پس از تهیه قلمه ها ، آنها را در محلی مناسب ریشه دار کرده و در اواخر بهمن ماه به زمین اصلی انتقال داده شدند . در طول آزمایش یادداشت برداری های لازم از قبیل مراحل مختلف رشد ، ارتفاع ، تاج پوشش و ... انجام و به هنگام ظهور گل محصول کلیه کرتها توسط کارگر برداشت و به تفکیک وزن تر و خشک آنها تعیین گردید.

نتایج در جدول شماره 1 نشان می دهد که اختلاف معنی داری بین تیمارها وجود دارد بطوریکه تیمار هر 10 روز آبیاری بالاترین عملکرد را داشته است .همبستگی بین ارتفاع و نسبت برگ به ساقه و دور آبیاری ضعیف و منفی است .-همبستگی بین تاج پوشش و ارتفاع ضعیف و مثبت است .-همبستگی بین ارتفاع و دور آبیاری بسیار ضعیف و مثبت است .

روش کاشت گیاه به لیمو (Lippia citriodora) و عملکرد آن در استان همدان:

 این تحقیق با هدف جمع‌آوری اطلاعات مربوط به روشهای کشت و تکثیر و بهره برداری از این گیاه در استان همدان به اجرا در آمده است. با عنایت به اینکه استان همدان از لحاظ طبقه‌بندی اقلیمی جزء مناطق سرد و خشک محسوب می‌گردد کشت این گیاه (به لیمو) با تعدادی عوامل محدود کننده طبیعی مواجه می‌گردد که سعی شده با بکار بردن تکنیک محافظت قسمتهای طوقه و ریشه از سرما و تعیین بهترین زمان برداشت و فاصله ردیف و بوته جهت ایجاد حداکثر بازده اقدام گردد.

مواد و روشها

در سال 1376 یک گلدان گیاه به لیمو از موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع به باغ گیاهان دارویی همدان منتقل و نسبت به کشت آن اقدام گردید و در پاییز با تکثیر آن از طریق قلمه خشبی و ریشه‌دار کردن قلمه‌ها در گلخانه تعداد پایه‌ها افزایش داده شد و در سال 1378 با ایجاد مزرعه پایلوت به مساحــت 500 مترمربـع نسبت به کاشت گیاه با فواصل 1- متر و 1-8/0 متر و 1-7/0 متر اقدام و سر چین به لیمو برداشت گردید که شامل چین بهاره (اواخر خرداد ماه) چین تابستانه (‌نیمه مرداد ماه) و چین پائیزه (اواخر مهر ماه) بود. همچنین در ابتدای آبانماه پس از سر برداری و هرس قوی گیاهان نسبت به پوشش بوته‌ها (طوقه پس از سر برداری و قسمت ریشه) با چهار روش 1- پوشش اطراف بوته با پلاستیک 2- پوشش اطراف بوته با خاکبرگ مخلوط با کود دامی 3- پوشش با مخلوط خاکبرگ و کود دامی و پلاستیک 4- بدون پوشش با شرایط طبیعی منطقه در 3 تکرار در قالب طرح کاملا تصادفی مورد بررسی قرار گرفت. در نهایت عملکرد هر دوره به‌صورت وزن تر و خشک ثبت گردید.

زمان و روش برداشت

زمان جمع‌آوری گیاه 2 تا 3 بار در سال و معمولاً در ماههای خرداد و مرداد و مهر صورت می گیرد. پس از جمع آوری محصول شاخه های برگدار گیاه را قطع می نمایند و سپس آنها را به طور طبیعی به صورت دسته و به وضع آویخته در انبارهای مخصوص قرار می دهند به نحوی که جریان هوا در آن محل برقرار باشد لذا باید پس از برداشت بلافاصله در خشک کنهای مصنوعی با دمای حداکثر 35 درجه سانتیگراد خشک شوند. پس از خشک شدن برگها را از شاخه ها جدا می نمایند. جهت بدست آوردن اسانس معمولاً از برگهای تازه و سرشاخه های جوان استفاده به عمل می آید.

با توجه به اهمیت این گونه ، آزمایشی به منظور بررسی تاثیر چین های مختلف بر روی عملکرد ماده خشک این گونه در ایستگاه چالکی گرگان انجام شد . بدین منظور ابتدا قلمه هایی از گیاه مورد نظر تهیه و پس از ریشه دار شدن به زمین اصلی انتقال یافت . این آزمایش در قالب طرح آماری بلوکهای کامل تصادفی با پنج تکرار ، انجام شد . در طول آزمایش مراقبت و یادداشت برداریهای لازم انجام و در هنگام ظهور گل ، برداشت بوسیله کارگر انجام شد و پس از خشک نمودن نمونه ها وزن آنها تعیین گردید . نتایج حاصل از تجزیه واریانس تولید ماده خشک نشان داد که اختلاف معنی داری در سطح 5 % بین تیمارها ( چین های مختلف برداشت ) وجود داشته به طوریکه چین اول و دوم بالاترین عملکرد ماده خشک را داشتند .

فرآوری

برگ ها و پیکر رویشی تازه ی به لیمو حاوی اسانسی به میزان ۵/۰  درصد می باشند که بوی لیمو می دهد ،این اسانس سبک تر از آب بوده، رنگ آن زرد مایل به سبز روشن و با بویى مشابه لیمو است و آنچنان عطر دلنشینی دارد که همیشه به عنوان یک گیاه معطر در باغ های سلطنتی اسپانیا کشت می شده است. ترکیب اصلی اسانس به لیمو سیترال می باشد و سایر اجزای اسانس آن عبارتند از: لیمونن، کارون، لینالول، ژرانیول و ...

خواص درمانی و کاربرد

به لیمو در نواحی مختلف کشور پرورش می یابد و برگ و سرشاخه گلدار آن اثرات دارویی دارد.

برگ ها و پیکر رویشی این گیاه دارای خاصیت تب بر، مسکن ، ضد نفخ ، کمک کننده به هضم غذا ، آرامش بخش ، رفع درد شکم ، دل پیچه ، رفع تپش قلب و اثر مقوی بر معده دارد و برای رفع دردهای عصبی و پایین آوردن درجه حرارت بدن در بیماریها بسیار مفید است. از به‌لیمو در درمان سوء‌هاضمه ، نفخ ، سردردهای یک‌طرفه ، دردهای عصبی ، سرگیجه و رفع صداهای گوش ، رفع خستگی بدن وعلایم سرماخوردگی استفاده می‌گردد. همچنین به عنوان ادویه در مصارف خانگی مصرف دارد. اسانس به لیمو دارای خواص باکتری ‌کش و حشره‌کش بوده ، همچنین در عطرسازی از آن استفاده می‌شود.

 چای به لیمو فوق العاده آرام بخش و تسکین دهنده اعصاب است. اسانس این گیاه در صنایع غذایی و در تهیه ی انواع عطر و ادکلن بسیار کاربرد دارد. به لیمو یکی از گیاهانی است که امروزه در باغ های آروماتیک کشورهای اروپایی بوفور کشت می گردد.

به لیمو برای تقویت معده در ردیف بهترین داروها قرار می گیرد که برای این منظور بهتر است همیشه به صورت دم کرده مانند چای مصرف شود.

 برگ این گیاه در رفع تپش قلب، سردردهای یک طرفه، سرگیجه، حالات عصبی و خستگی های روحی بسیار مفید است.

موارد استعمال در طب سنتی : از برگها و سرشاخه های گلدار و ساقه های جوان و گلهای گیاه در طب سنتی استفاده می کنند .

عوارض جانبی : از آنجا که اسانسهای فرار غنی از ترکیبات ترپنوئیدی ، محرک اند ، ممکن است در حین دفع باعث تحریک کلیوی شوند.

موارد احتیاط : در بیماران دچار نارسایی کلیوی و همچنین طی دوران آبستنی و شیردهی می بایست از مصرف مقادیر زیاد به لیمو اجتناب نمود. استفاده موضعی اسانس به لیمو ممکن است سبب حساسیت پوستی گردد.

برای تقویت حافظه می توان از عرق به لیمو استفاده کرد، برگ و اسانس به لیمو را باید دور از نور، در جاى خنک و در ظروف در بسته نگهدارى کرد. از فرآورده هاى موجود در بازار آن مى توان به چاى ورون اشاره کرد.

خواص استویا

استویا  جایگزین شکر در مواد غذایی است که در  در برخی مواد غذایی خاص  بعنوان شیرین کننده استفاده میشود . هنگام اضافه کردن استویا به غذاها، باید از قند و شکر استفاده نکنید، به این معنی که   کالری کمتری مصرف میکنید. این محصول از ساقه و برگ های  این گیاه طعم بسیار شیرین دارد که از زمین  استخراج و  به عنوان  ماده افزودنی و یا مورد استفاده در غذاها و نوشیدنی های خاصی  برای اضافه کردن طعم شیرین فروخته میشود. اعتقاد بر این است که عصاره گیاه استویا  حدود 300 بار شیرین تر از شکر است بنابراین  می توانید فقط به مقدار کمی استفاده کنید چون  طعم بسیار شیرین دارد!

استویا محصولی است کاملاً طبیعی که به طور مستقیم از طبیعت و گیاهان گرفته شده و امروزه به طور وسیعی، در صنایعی که سال ها از محصولات قندی شیرینی و شکلات، نوشابه های گازدار وسایر صنایعی که در پروسه خود به مقادیر زیاد از این مواد استفاده می کرده اند، کاربرد وسیعی داشته و جایگزین شکر و قند به عنوان عوامل کالری زا شده است.

این گیاه ده ها سال است که در آسیا و جنوب آمریکا  و آمریکای جنوبی مورد استفاده قرار گرفته و می گیرد، ضمن اینکه مصنوعی نیست، سمی نیست و هیچ گونه عوارض جانبی نگران کننده نیز ندارد. استویا مورد تایید “سازمان جهانی سلامت” است و اخیراً به عنوان یک محصول رژیمی مورد تایید “سازمان غذا و داروی آمریکا” قرار گرفته است.

استویا یک پیشنهاد و یک راهکار بزرگ و باور نکردنی در جایگزین کردن شیرینی ها برای کسانی که روزانه به مقدار کالری مصرفی خود توجه دارند این محصول به هیچ میزان کالری ندارد و جای هیچ نگرانی برای استفاده از آن وجود ندارد.

این محصول عبارتست از: “استویول گلیکوزید” که عصاره گیاه “استویا ریبادیانا برتونی” است. این گیاه، بوته کوچکی متعلق به خانواده “ایتراسی” است، گیاهی بومی که در مرزهای برزیل و پاراگوئه می روید.

 شامل هیچ مقدار کالری نمی باشد و برای صدها سال برای شیرین نمودن غذا و نوشیدنی ها در آمریکای جنوبی استفاده می شده است و در دهه های متمادی هم در آسیا مورد استفاده قرار گرفته است.

PH آن تغییر نمی کند استویا  مقاوم در برابر حرارت بالا می باشد،  به طوریکه در پخت و پزماهیت آن تحت هیچ شرایطی تغییر نمی کند رنگ استویا بر اثر پخت و پز تیره نمی شود.

استویا در حال حاضر به عنوان قند (شیرین کننده) شناخته شده است. آن را در نوشابه ها ونوشیدنی ها، شیرینی جات و شکلات ها، مربا، آدامس، سس ها، کچاپ و ماست می توان استفاده کرد.

استویا برخلاف شکرهای شیمیایی تولید شده که اکثراً اثرات کوتاه مدت و بلندمدت سوء ای برای سلامت انسان دارند، نه تنها یک ماده کاملا طبیعی و مفید به لحاظ عاری بودن از انرژی، کالری می باشد بلکه به جهت تاثیر مثبتش بر افزایش طعم و بهتر کردن مزه غذا شناخته شده است. با استویا غذاها همچنان طعم و رنگ و بوی عالی خود را حفظ خواهند کرد.تحقیقات و مطالعات گسترده ای درباره استویا و اثرات مفید و فواید آن بر بیماران دیابتی از نوع دوم و بیمارانی که دارای فشارخون بالا هستند انجام شده است و این گیاه طبیعی بهترین جایگزین شیرین کننده هایی چون قند یا شکر بر این گونه بیماران است.